Czym jest ślad węglowy? 

Czyli o tym, czego warto być świadomym i co jako człowiek mogę zrobić dla naszej planety 

W dzisiejszym odcinku Cyfrowego Bliźniaka poruszamy tematykę śladu węglowego. Rozmawiamy o tym, czym w ogóle jest ślad węglowy i w jakim kontekście temat powinien nas zainteresować. Jak istotne jest jego mierzenie i dlaczego poświęcamy mu nie tylko jeden odcinek, ale i całą serię tematyczną? O co tak naprawdę chodzi z globalnym ociepleniem? Dlaczego Inpost przyczynia się do zmniejszenia śladu węglowego dzięki zamiany samochodów na elektryczne? Odpowiadamy! 

Ślad węglowy – czy temat dotyczy każdego? 

Dotychczas w Cyfrowym Bliźniaku koncentrowaliśmy się na tematyce przemysłu – ostatnio krążyliśmy także wokół historii rewolucji przemysłowych. Dziś przechodzimy do wątku efektu cieplarnianego – rzeczy, która niezaprzeczalnie dotyczy każdego człowieka. Dlaczego mierzenie śladu węglowego ma znaczenie? Czym jest ślad węglowy? Chcemy zwiększyć świadomość tego, że każdy z nas ma w tym procesie swój udział. Wyprodukowanie nowego sprzętu – np. pralki, zmywarki czy innego urządzenia, a potem przetransportowanie go w logistycznym cyklu do naszego do domu bywa tańsze niż sama naprawa. Z perspektywy śladu węglowego – efekty uboczne wyprodukowania nowego produktu są natomiast znacząco większe.

Ślad węglowy – definicja

Czym jest ślad węglowy? Jeśli jeden z nas (prowadzących) przyszedł do studia nagrań podczas ulewy, wchodząc zostawił po sobie pewien ślad. Czasami bardziej widoczny – czasami mniej. Podobnie jest w przypadku śladu węglowego. Każdą naszą aktywnością, którą robimy na co dzień jako ludzie, jako firmy, pozostawiamy pewien ślad. To, co oddajemy atmosferze nazywamy gazami cieplarnianymi. Do jego powstawania przyczyniają się m.in. jazda samochodem, ogrzewanie mieszkania, konsumpcja jedzenia i wiele innych czynności. Czy jesteśmy w stanie w ogóle nie zostawiać tego śladu? Jest to niemożliwe. Gazy cieplarniane produkują wszystkie organizmy, jakie żyją na naszej planecie, w tym rośliny w procesie fotosyntezy. 

Pochodzenie nazwy

Dlaczego na proces tak powszechny w przyrodzie mówimy, jako o śladzie węglowym? Przyjęło się w pewnym stopniu, że punktem odniesienia do różnych gazów cieplarnianych, które są emitowane, jest CO2, czyli dwutlenek węgla. Nie chodzi jednak o to, żeby śladu węglowego nie generować w ogóle, ponieważ nie jesteśmy w stanie tego robić. Chodzi o to, żeby mieć świadomość, że on jest generowany i robić wszystko, co jesteśmy w stanie zrobić, żeby generować go jak najmniej. Do świadomości potrzebujemy konkretnych liczb, a więc pomiarów. Do całkowitej likwidacji śladu węglowego musielibyśmy całkowicie przestać się rozwijać. Rozwiązaniem jest pomiar i wyciąganie wniosków. Pomiar pomoże nam stwierdzić, które obszary, branże, działania człowieka powodują największą emisję i wtedy możemy lepiej tymi obszarami zarządzać.

Efekt cieplarniany

Gazy cieplarniane powodują, że wokół Ziemi powstaje pewna otoczka. Ciepło, które dostaje się z zewnątrz naszej planety, gaz pozostaje wewnątrz. Mamy do czynienia z efektem cieplarnianym, czyli efektem podgrzewania się od wewnątrz na podstawie ciepła, które zostaje w środku. W konsekwencji filtracja promieni słonecznych, które przychodzą na naszą planetę działa w zupełnie innym stopniu. Jest to problem, który powoduje m.in. łatwo zauważalne zmiany pogodowe, czasami bardzo diametralne – pada za 5 minut, a następnie wychodzi jest słońce. Temperatura na naszej planecie rośnie, co powoduje m.in. topnienie lodowców, co z kolei przyczynia się do wzrostu poziomu oceanów czy mórz. 

Pomiar jednostek CO2

Ślad węglowy, czyli ile jednostek CO2 dostało się do atmosfery podczas produkcji danego produktu i w cyklu jego życia, możemy mierzyć na różnych poziomach. Wpisując w internecie podstawowe dane (ile ładujemy telefonów, co jemy etc.) możemy indywidualnie sprawdzić ślad, jaki jako ludzie generujemy na co dzień. Możemy mierzyć to również na poziomie organizacji. Tutaj dochodzą już kwestie legislacyjne – niektóre firmy na pewnym poziomie muszą to mierzyć i muszą to dokumentować. 

Produkcja a cykl życia

Ślad węglowy łatwiej zmierzyć na produkcji, a trudniej zmierzyć w całym łańcuchu dostawy do klienta końcowego. Na czym polega cykl życia produktu? Idziesz do sklepu, kupujesz batonik, jesz go i wyrzucasz opakowanie – cykl życia to czas od momentu zakupu do wyrzucenia opakowania lub (np. w przypadku pralki) zepsucia się sprzętu (np. okres 10 lat). Na poziomie produkcji wszystko jest jasne, ponieważ dane są wprowadzone do systemu. Cykl życia całkowity to produkcja, a następnie użytkowanie. Jeżeli użytkuję pralkę, to zużywam przede wszystkim prąd, który przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych. Produkcja wygeneruje spory ślad węglowy, ponieważ trzeba było wykorzystać materiały (plastik, metal), wytopić elektronikę etc. W momencie, w którym ją uruchamiamy, dodajemy kolejne klocki do całego zagadnienia. Jeżeli zepsutą pralkę naprawimy, przedłużymy jej życie bazując na tym wsadzie węglowym, który już został poniesiony. Jeśli kupujemy nowy sprzęt, generujemy wszystko na nowo. Chcą dbać o środowisko, powinniśmy naprawiać rzeczy. 

Silnik spalinowy kontra elektryczny

Początkowo wyprodukowanie samochodu elektrycznego wymaga bardzo dużych nakładów, a więc tworzy dużą ilość śladu węglowego. Ponosimy duży nakład na etapie produkcji, ale z czasem wpływ użytkowania nie jest tak duży. W przypadku samochodu spalinowego jest odwrotna sytuacja. Trzeba więc rozważyć, jak długo te samochody są użytkowane. Jeżeli porównamy samochód spalinowy do samochodu elektrycznego, jego budowę, to w najprostszym i największym uproszczeniu chodzi o baterię, która wpływa na emisję śladu węglowego. 70% samochodu stanowi dokładnie to samo. Jeżeli jednak energia jest odnawialna, dużo szybciej rozkłada się ślad węglowy w jednostce. Jeśli jest to jest energia odnawialna, to znów ona produkuje ślad węglowy i ten ślad węglowy z tej energii elektrycznej należałoby porównać do tego śladu spalinowego. Nie powinniśmy też mylić dwóch rzeczy, bo jedną rzeczą jest są gazy cieplarniane, a drugą rzeczą są zawiesina w powietrzu, którą każdy z nas czuje. Samochody elektryczne przyczyniają się do tego, że tej zawiesiny w powietrzu nie ma. Powietrze jest czystsze, ale oznacza to, że one nie emitują gazów cieplarnianych. Energia, którą są zasilane, musiała też zostać w jakiś sposób wytworzona.

Osadzone w kontekście

Jeżeli mało jeździsz samochodem, może się okazać, że samochód spalinowy wygeneruje mniejszy ślad węglowy niż ten elektryczny. To kolejne parametry – nie jak długo go używasz, ale jak często to robisz, tj. przeliczenie per kilometr, a nawet per jednostka. Jeżeli masz pracę, w której jesteś zobowiązany do tego, żeby się dużo poruszać i przejeżdżać setki kilometrów, może się okazać, że ślad węglowy z baterii rozłoży się i będzie lepszy w jednostce czasu niż ten w jednostce spalinowego samochodu. Nie jest to zerojedynkowe – trudno określić, że jeśli kupisz takie auto, to będzie tak, a kupisz inne auto, będzie inaczej. W krajach skandynawskich większość energii, bo ok. 80-90%, pochodzi ze źródeł odnawialnych. W Polsce nawet jeśli ktoś kupi Teslę, większość energii elektrycznej wciąż pochodzić będzie ze spalania węgla. Warto to porównać i osadzić sobie indywidualnie. Nie można generalizować i generalnie stwierdzić, który samochód jest lepszy. Trzeba sobie natomiast porównać dwa warianty patrząc na ilość kilometrów, które faktycznie przejeżdżamy oraz czy jeździmy sami w dużym samochodzie, czy np. zabieramy się w kilka osób. Inna sytuacja jeśli z Katowic do Warszawy jedzie jedna osoba a inna gdy cztery. W kontekście śladu węglowego, jest to zupełnie inna sytuacja niż, gdy tą samą trasę pokonuje w 4 osoby. W Stanach powstają dedykowane pasy dla samochodów, którymi jadą więcej niż 3 osoby – co zmniejsza po pierwsze korki, a po drugie ślad węglowy.

Wieloetapowy proces

Wróćmy do przykładu cyklu życia batonika. Opakowanie to nic innego, jak przetwarzanie na plastik ropy naftowej, które również generuje ślad węglowy. Do gry wchodzi najpierw sam proces wydobycia, a potem cały proces przetwarzania i transportu. Czytając skład na papierku, czasami nie wiesz, ile każdy z tych elementów wygenerował śladu węglowego. Dostawa towaru do sklepu również go wytworzyła. Wcześniej produkcja samochodu dostawcy też wygenerowała pewien ślad węglowy. Nie chodzi więc o to, żeby nic dalej nie robić, ale o to, żeby na pewne rzeczy zwracać uwagę i mieć ich świadomość podczas decyzji zakupowych – nie tylko w kontekście oszczędzania na przysłowiowej żarówce. 

Świadomość i działanie 

Wszystko, co robimy, a nawet sam fakt, że jesteśmy, generuje ślad węglowy  Nasza atmosfera doskonale radzi sobie z pewnymi gazami cieplarnianymi. Chodzi jednak o to, żeby generować ilość tych gazów, tak, aby atmosfera była sobie w stanie z nimi poradzić. Mogę chodzić do sklepu na zakupy ze swoją, zawsze tą samą, np. materiałową torbą. Zaczynamy rozumieć (jak w przypadku zanieczyszczenia środowiska), że jest coś takiego jak ślad węglowy, na który mamy realny wpływ i jesteśmy w stanie nim zarządzać. Potrzebna jest jednak świadomość tego, a po drugie realne narzędzia do pomiaru i zarządzania śladem węglowym w konkretnym kontekście. 

Co możemy zrobić, żeby ograniczyć produkcję śladu węglowego na co dzień? Kto jest największym winowajcą? W kolejnych odcinkach kontynuujemy obszerny temat problemu śladu węglowego – zapraszamy do pozostawienia subksbrycji, komentarzy i obserwowania naszego kanału!